Sonradan vatandaşlığın kazanılmasında ise yetkili makam kararı ile kazanma, vatandaşlığın istisnai olarak kazanılması, Türk vatandaşlığının yeniden kazanılması, vatandaşlığın evlenme yolu ile kazanılması, evlat edinme yoluyla vatandaşlık kazanma ve Türk vatandaşlığının seçme hakkının kullanılması yoluyla kazanılması temel başlıkları altında toplandığı görülmektedir.

Burada inceleme konusu yapılacak olan son günlerde üzerinde çok konuşulan ve tartışılan bir vatandaşlık kazanma türü olan Türk vatandaşlığının yatırım yapılması yoluyla istisnai olarak kazanılması olacaktır. Günümüzde özellikle yabancı yatırımın teşviki, gelişmiş iş gücü sağlanması ve ekonomik kalkınmanın amaçlarıyla bir çok ülke son yıllarda vatandaşlık kazanmayı kanunlarında bu şekilde düzenlemektedir.

Konuyla ilgili olarak yasal mevzuat incelendiğinde temel norm olan Türk Vatandaşlığı Kanunu ile belirtilen istisnai yolla vatandaşlığın kazanılması düzenlemesi yapılmış olup madde 12’ye göre millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunmayanlardan;

a) Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler.
b) Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu.
c) Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.
d) Göçmen olarak kabul edilen kişiler.

7.12.2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 418 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile yapılan değişiklikler ile birlikte yabancılar aşağıdaki şartlardan birini sağlamaları halinde Türk vatandaşlığını kazanabileceklerdir:

a) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tespit edilen,
b) En az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarı peşin olarak yatırılan taşınmazın satışının vaat edildiğine dair noterden düzenlenen sözleşmenin üç yıl süreyle devri ve terkini yapılmayacağı taahhüdüyle tapu siciline şerh edildiği Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tespit edilen,
c) En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca tespit edilen,
ç) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında mevduatı üç yıl tutma şartıyla Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen,
d) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında Devlet borçlanma araçlarını üç yıl tutmak şartıyla satın aldığı Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilen.
e) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya girişim sermayesi yatırım fonu katılma payını en az üç yıl elinde tutma şartıyla satın aldığı Sermaye Piyasası Kurulunca tespit edilen.

Türk vatandaşlığını istisnai olarak kazanmak isteyen yabancı hakkında Bakanlığın yazılı talimatı üzerine müracaat makamlarınca aşağıda belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir:
a) İsteği belirten form dilekçe.
b) Kişinin hangi devlet vatandaşı olduğunu gösteren pasaport veya benzeri belge, vatansız ise temininin mümkün olması halinde buna ilişkin belge.
c) Medenî hal belgesi ve evli ise evlenme belgesi, boşanmış ise boşanma belgesi, dul ise eşine ait ölüm belgesi.
ç) Kişinin kimlik bilgilerini gösteren doğum belgesi veya nüfus kayıt örneği gibi belge ve evli ise eş ve çocuklarının aile bağını kanıtlayan nüfus kayıt örneği veya benzeri belge.
d) Türk vatandaşı birinci veya ikinci derece yakınları varsa bu kişilere ait müracaat makamlarınca sistemden alınan nüfus kayıt örneği.
e) Kişinin doğum tarihinin ay ve günü bulunmuyorsa, doğum tarihinin tamamlanması için ülkesinin yetkili makamlarından alınmış belge, belgenin temin edilememesi halinde ise 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 39 uncu maddesi gereğince işlem yapılmasını kabul ettiğine dair imzalı beyanı.
f) Hizmet bedelinin Maliye veznesine yatırıldığını gösteren makbuz.

Tamamlanan dosya karar alınmak üzere Bakanlığa gönderilir. Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre vatandaşlığa alınacak kişilerin müracaatları, gerekli görülen hallerde Bakanlıkça alınır ve üçüncü fıkrada belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir. İkinci fıkrada belirtilen parasal değerlerin belirlenmesinde, tespit tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının efektif satış kuru ve/veya çapraz döviz kuru esas alınır. İkinci fıkra kapsamında yapılacak vatandaşlık kazanma başvuruları ile ilgili süreci takip etmek amacıyla İçişleri Bakanlığı bünyesinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı temsilcilerinden oluşan bir komisyon kurulabilir. İkinci fıkra kapsamında yapılacak yatırım türleri arasında belirtilen süreyi tamamlamak amacıyla geçişkenlik mümkündür.

Kısa Dönem İkamet İzni Alınması
 Geçerli vize veya başvuru tarihinde yabancının ülkeye giriş tarihinden sonra dolmamış muafiyet süresi
 Geçerli pasaport (başvurulan ikamet izni süresince geçerliliği olan) ve noter onaylı Türkçe tercümesi
 Dört (4) adet pasaporta uygun resim
 Özel sağlık sigortası [İşbu sağlık sigortası Türkiye’den temin edilmelidir ve poliçenin süresi başvurulan ikamet izin süresi kapsamalıdır.]
Özel sağlık sigortası masrafları, yabancı yatırımcının yaşına, sağlığına ve buna benzer sebeplere bağlı olarak vergiler ve masraflar dahil olmak üzere değişmektedir.
 Adres bilgisi [Online başvuru sırasında yabancının Türkiye’deki ikametgâh adresi bilgisi istenmektedir. Bir otel adres beyannamesi ilk başvuruda yeterli olabilir ancak yabancı, noter tasdikli kira sözleşmesini de sunabilir (varsa) veya işyeri adresi beyan etmesi de mümkündür. İkamet izin kartı yabancının bildireceği adrese teslim olunacağından adres bilgisi önemlidir.]
 Yapılan yatırıma göre uygunluk belgesi
 Ödenen harç ücreti ve kart ücretinin ödendiğine ilişkin dekont (Harç ve kart ücreti, yabancının uyruğuna göre değişiklik göstermektedir.)
 Özel Vekaletname (isteğe bağlı)- işbu işlemlerin yürütülmesi kapsamında profesyonel destek alınması için düzenlenir. Yabancının ilgili başvurunun yapılması için özel bir vekaletname düzenlemesi halinde başvurular yabancının Türkiye’ye giriş yapmasını gerektirmeksizin vekaletname ile uzaktan sonuçlandırılabilir.

Uygunluk Belgesi Alınması İçin Gerekli Belgeler:
 Geçerli pasaport ve pasaportun noter onaylı Türkçe tercümesi
 Dört (4) adet renkli pasaporta uygun fotoğraf
 Satış işlemine ilişkin resmi senet veya noter onaylı taşınmaz satış vaadi sözleşmesi
 Taşınmaz değerleme raporu
 Bedelin alıcı veya ilgili kişiler tarafından satıcı veya ilgili kişilerin hesabına yatırıldığının bankalar tarafından onaylanmış dekont (Havale, EFT veya bloke çekle birlikte dekontu).
 İlgili tapu müdürlüğünde taşınmazın üzerinde üç (3) yıl süreyle satılmayacağına dair şerh konulması
 Başvurular Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Yabancı İşler Dairesi Başkanlığı tarafından değerlendirilir. Herhangi bir eksikliği bulunmayan başvurular yedi (7) işgünü içerisinde sonuçlandırılır.

Yukarıda kanun ve yönetmelik maddelerinde konumuz olan yatırım yapılması suretiyle vatandaşlık kazanılması istisnai yolu ile vatandaşlığın kazanılması için belirtilen şartları taşıyan yabancılar için başvuru işlemleri için yapılması gereken prosedür açısından en önemli hususlar yabancının 6458 sayılı kanun 31/1-j bendi gereği kısa dönem ikamet izninin alınmış olması, yatırımı için gereken uygunluk belgesinin temini ve yönetmelikte belirtilen şartları taşıyan vatandaşlık dosyası oluşturularak başvurunun yapılması sonucun olumlu olması açısından önemlidir. Bu şekilde dosyası hazırlanan başvurucu aynı zamanda eşi ve reşit olmayan çocuğu için de bu başvuruyu yapabilmektedir.