1. İştirak Nafakasının Amacı
İştirak nafakası diğer nafaka türlerinden farklı olarak eşlerin kusur oranına bakılmadan belirlenir. Kusur oranının dikkate alınmamasının sebebi ise kişilerin anne-baba vasfından kaynaklanan yükümlülükleri oluşturmaktadır. İştirak nafakasına hükmedilecek tarafın hiçbir kusuru bulunmasa dahi iştirak nafakası yükümlülüğünden kurtulamayacaktır.
Belirtilmesi gereken bir diğer husus ise iştirak nafakası yalnızca boşanma davası türünde değil, Türk Medeni Kanun’da (“TMK”) belirtilen bir başka dava çeşidi olan ayrılık davasında da konu olabilmektedir.
İştirak nafakasının amacı çocuğun velayetine sahip olmayan eşin müşterek çocuk üzerinde; eğitim, barınma, giyim vb ihtiyaçlarını, velayeti bulunan eşe ödeme yapma suretiyle müşterek çocuğun ihtiyaçlarını karşılaması amacıyla düzenlenen nafaka çeşididir.
2.İştirak Nafakasının Türk Hukukunda Düzenlenişi
Söz konusu nafaka türü TMK 327 ve devamı maddelerinde koruma altına alınarak düzenlenmiştir.
3.İştirak Nafakası Talep Etmeye Yetkili Kişiler
TMK m.329 – (1) Küçüğe fiilen bakan ana veya baba, diğerine karşı çocuk adına nafaka davası açabilir. Ayırt etme gücüne sahip olmayan küçük için gereken hâllerde nafaka davası, atanacak kayyım veya vasi tarafından da açılabilir. Ayırt etme gücüne sahip olan küçük de nafaka davası açabilir.
İlgili madde hükmünden de anlaşılacağı üzere iştirak nafakası velayete bağlı bir haktır. Burada önemli unsur velayet diğer eşte bulunup fiilen müşterek çocuğa karşı taraf baksa dahi velayet hakkı kendisinde olmadığından dolayı işbu nafaka talebinde bulunamayacaktır.
4.Hakim Tarafından Re’sen İştirak Nafakasının Gözetimi
Hakim tarafından herhangi bir talep olmasa dahi re’sen iştirak nafakasına hükmedilebilir. Velayet sahibi tarafın zengin olması veyahut müşterek çocuğun üzerinde malvarlığı bulunması olumsuz etki oluşturmayacaktır.
5.İştirak Nafakasının İşlemeye Başlaması
Boşanma davasının veyahut ayrılık davasının kesinleşmesi ile işlemeye başlar.
6.Miktarın Belirlenmesi ve Ödeme Şekli
TMK m.330 uyarınca nafaka miktarının takdiri belirtilmiştir.
Nafaka Miktarının Takdiri Madde 330- (1)Nafaka miktarı, çocuğun ihtiyaçları ile ana ve babanın hayat koşulları ve ödeme güçleri dikkate alınarak belirlenir. (2)Nafaka miktarının belirlenmesinde çocuğun gelirleri de göz önünde bulundurulur. Nafaka her ay peşin olarak ödenir. (3)Hâkim istem hâlinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.
Hakim iştirak nafakasını belirlerken yiyecek, giyecek , barınma, eğitim , sağlık, sosyal etkenler, tatil, seyahat vb.birçok ölçüte bakarak karar vermektedir.
Nafakanın miktarı aksi kararlaştırılmadıkça Türk Lirası üzerinden belirlenir. Taraflar aralarında döviz bazında ödemeye karar verebilirler.
7.Nafaka Borcu Ödenirken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Ödeme aylık ve peşin olarak yapılmalıdır. Ödeme gönderilirken dekontta yer alan açıklama kısmına ödemenin konusunun yazılması ilerde ortaya çıkabilecek sorunları engellemek adına önem arz etmektedir.
8.Boşanma Davası Sürecinde İştirak Nafakasından Vazgeçilmesi Halinde Sonraki Süreç
Bu durum tekrar nafaka talep etme hakkını ortadan kaldırmaz. Boşanma davasından sonra ayrı bir dava ile nafaka talep etme hakkı bulunmaktadır.
9.Anlaşmalı Boşanma Davasında İştirak Nafakası Talep Edilmemesi Durumu
Anlaşmalı boşanma protokolünde talep edilmemiş olması ileride talep edilemeyeceği anlamına gelmez, anlaşmalı boşanma kararı kesinleştikten sonra ayrı bir dava açılır ve iştirak nafakası talep edilir.
10.İştirak Nafakasının Sona Ermesi
Aşağıda belirtilen hallerde sona erme kendiliğinden gerçekleşecektir.
Ergin Olma, müşterek çocuğun ergin olması ilke kendiliğinden sona erecektir. Ergin olma halleri; 18 yaşının doldurulması, evlenme veya mahkeme tarafından çocuğun ergin kılınmasına karar verilmesi ile gerçekleşir.
Bu duruma istisna olarak müşterek çocuk 18 yaşını doldurarak ergin olsa dahi eğitim öğretim hayatı devam ediyor ise çocuğun velayetini bulunduran taraf ayrı bir dava açılarak eğitim nafakasına hükmedilmesini talep edebilecektir.
Ölüm, nafaka alacaklısı çocuk, velayet hakkına sahip olmayan nafaka yükümlüsü tarafın vefatı ile iştirak nafakası sona ermektedir. Ancak eğer nafaka yükümlüsü ölmeden önce ödemesi gereken miktarları ödememiş ise ilgili miktarlar nafaka yükümlüsünün mirasçılarından talep edilebilecektir.
11.İştirak Nafakasının Ödenmemesi
Nafakayı ödemekle yükümlü taraf ödeme yapmadığı takdirde icra takibi başlatılarak ödeme alınır. Söz konusu takip ilamlı icra yolu marifetiyle tahsil edilecektir. Maaş haczi, taşınır taşınmaz haczi gibi yollar ile ilgili ödemeler tarafa yapılabilecektir.
Tahsilatın bu yollarla sağlanamaması halinde İcra İflas Kanunu (“İİK”) m.334 devreye girmektedir.
Nafakaya ilişkin kararlara uymayanların cezası Madde 344 – (Değişik: 31/5/2005-5358/15 md.) Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir. Borçlunun, nafakanın kaldırılması veya azaltılması talebiyle dava açmış olması halinde, ileri sürdüğü sebepler göz önünde bulundurularak, tazyik hapsinin uygulanması bu davanın sonuna bırakılabilir.